پمپ خودمكش چيست؟

الكتروپمپ‌ها وسايلى هستند؛ براى خالى كردن مخازن و تخليه آبگرفتى، لجن و گل‌ولای همراه با ذرات درشت و جامد. اين وسايل كارآمد در انواع مختلفى توليد و عرضه می‌شوند. اين نوع پمپ‌ خودمکشی در مكان‌های مختلف و همچنين صنايع مختلفى مورد استفاده قرار مى‌گیرند.
پمپ خودمكش يا به عبارت ديگر، سوپاپ سرخود ( Self-priming valve pump ) از خانواده پمپ گريز از مركز ( Centrifugal pump ) است؛ قالباً در واحد‌هاى فاضلاب صنعتى و شهرى مورد استفاده قرار مى‌گیرد. پمپ‌های خودمكش فاضلابى داراى مكش بالايى مى‌باشد و با يک بار هواگيرى قادر به پمپاژ مايع از عمق ٧ متر هستند.
در تاسيساتى كه پمپ‌ها در ارتفاع پايين از منبع مكش نصب مى‌شوند، پمپ در تمام مواقع پر از آب مى‌باشد؛ اين شرايط براى تمام پمپ‌های با سرعت بالا و همچنين آن‌ها كه نياز به ارتفاع مكش مثبت ( NPSH ) زياد دارند، متداول است. بنابراين، پمپ‌هایی كه مكش آن‌ها به صورت منفى صورت مى‌گیرد، از قبل از راه انداختن، همواره بايد از آب پر شوند.

چرا از پمپ خودمكش استفاده كنيم؟

به طوركلى، پمپ‌های خودمكش داراى پروانه مخصوص هستند كه در طرف مكش پروانه نصب مى‌شوند كه هنگام راه اندازى، ابتدا اين پروانه، پوسته و لوله مكش را از هوا تخليه كرده و پس از پر شدن پوسته پمپ از سيال، پروانه اصلى شروع به كار مى‌کند. ضمناً با استفاده از وسايل كمكى نيز مى‌توان پمپ‌ها را به صورت خودمكش درآورد. در پمپ‌های خودمكش، نيازى نيست تا لوله مكش آن‌ها از آب پر شود.
پمپ‌های جابه‌جایی مثبت و رفت برگشتى و همچنين دورانى، در شرايط مورد نظر، تا حد مكش ٨.٥ متر قابليت خودمكشى دارند؛ اما در هنگامی كه لوله مكش طولانى باشد يا در شرايط خاص نصب شود، بايد هواگيرى و سپس راه اندازى گردد. پمپ ديافراگمى و پيچى نيز، هنگامى كه به صورت خشک راه اندازى مى‌شوند، توانايى مكش را داشته و درنتيجه خودمكش هستند.
البته بايد به اين نكته توجه داشت كه، پمپ های تيغه‌ای، صرفاً براى سرعت‌های بالاتر از ” سرعت حداقل ” به صورت خودمكش عمل مى‌کنند.
پمپ‌های گريز از مركز يا همچنين بقيه پمپ‌های روتوديناميک، ممكن است در بعضى از مدل‌ها، خودمكش نباشند؛ چراكه هنگام خشک بودن، قادر به خارج كردن هوا از محفظه پمپ نمى‌باشند. در حقيقت به جز يک مورد خاص، channel regenerative pump side، پمپ‌های روتوديناميک، به طور كلى قابليت خارج كردن هوا را از محفظه، خط مكش و پروانه را ندارند؛ گرچه با استفاده از روش‌ها و طرح‌های ابداعى، مى‌توان آنان را به صورت خودمكش درآورد.

شرايط اصلى پمپ خودمكشى

شرايط اصلى خودمكشى براى پمپ‌های گريز از مركز، عبارت‌اند از :
● سيال پمپ شونده بايد قابليت وارد كردن هوا را به صورت حباب داشته باشد تا هوا از قسمت مكش پمپ خارج شود
● بعد از اينكه مخلوط سيال هوا از طريق پره تخليه شد، بايد به هوا امكان جدا شدن از سيال داده شود و همچنين امكان خارج شدن يا جارو شدن هواى جدا شده نيز، از طريق خروجى فراهم شود.

اصول كار پمپ خودمكشی

در پمپ‌های خود مكش گريز از مركز، وقتى پره‌ها به چرخش درمى‌آیند، خلا به وجود آمده و هوا را به داخل پمپ كشيده و با مايع درون محفظه مخلوط مى‌کند. مخلوط هوا و مايع به محفظه مكش كه هوا را جدا مى‌کند، كشيده مى‌شود، هواى جدا شده از مجراى خروجى، خارج مى‌گردد و مايع، به علت جرم حجمى بيشتر، برگشته و دوباره چرخش مى‌یابد.
هنگامى كه هوا از لوله مكش تخليه مى‌شود، پمپ، راه اندازى شده و مثل يک پمپ گريز از مركز معمولى، كار مى‌کند. اين پمپ، مى‌تواند مخلوط هوا و مايع را نيز به حركت دربياورد.
شير يک طرفه‌ای كه روى خط مكش نصب شده است، از برگشت مايع جلوگيرى مى‌كند؛ بنابراين هنگامى كه پمپ دوباره راه اندازى می‌گردد، زمانى براى خودمكشى صرف نخواهد شد. وقتى هوا وارد خط مكش شد، شير يک طرفه، وجود مايع كافى در محفظه پمپ براى راه اندازى مجدد را تضمين می‌کند.

مراحل راه اندازى پمپ خودمكش افقى

براى راه اندازى پمپ خودمكش افقى، بايد به درستى مراحل زير را طى كنيد؛
● براى راه اندازى درست، بايد سيال كافى درون محفظه وجود داشته باشد؛ سيال هوا را به داخل پره می‌کشد.
● مخلوط هوا و مايع، از حلزونى خارج شده و وارد يک محفظه جدا مى‌شود. مخلوط هوا و مايع، با روش ته نشين شدن مايع و تخليه هوا، از شير تخليه جدا مى‌شود. مايع بدون هوا از طريق مسير كنار گذر براى مكش مجدد به پره‌ها برمى‌گردد با ورود مجدد هوا، سيكل خروج گاز براى كاهش فشار در لوله مكش ادامه می‌يابد.
● مايع در لوله مكش بالا مى‌آید تا كاملاً پر شود؛ آنگاه پمپ مانند پمپ‌های گريز از مركز، با مكش مركزى عمل مى‌کند. پس از راه اندازى، فشار افزايش يافته و درون حلزونى، جريان را از طريق باز كردن مسير كنار گذر، برمی‌گرداند.

انواع پمپ خودمكش

اين نوع پمپ‌ها، عملكردى متفاوت از ساير پمپ‌ها دارند. كه دليل تفاوت آن‌ها با بقيه پمپ‌ها نيز همين موضوع مى‌باشد. درنتيجه انواع اين پمپ‌ها شامل دسته‌های مختلفى از پمپ‌های خانگى و سانتريفيوژ از نواع خودمكش هستند.
● پمپ جتى
● پمپ خودمكش چاه
● پمپ خودمكش استخر
● پمپ لجن‌کش
پمپ جتى: اين نوع پمپ آب را از قسمت‌های عميق، بدون استفاده از لوله، مكش مى‌کند و به سطح آن مى‌آورد. اين دستگاه نوعى پمپ خودمكش است و عملكرد آن به اين شكل است كه در قسمت مكش خلا إيجاد مى‌کند و از اين طريق هوا را از بين می‌برد؛ در آخر با خروج هوا، سيال نيز پمپاژ مى‌شود.
پمپ خودمكش چاه: اين نوع پمپ، همانطور كه از نامش پيداست، براى مكش از اعماق، به ويژه براى چاه، كاربرد دارد. نصب اين نوع پمپ بر روى چاه انجام مى‌شود و براى استفاده در مزارع و مصارف كشاورزى مناسب است.
پمپ خودمكش استخر: استفاده از اين پمپ، براى استخرها حائز اهميت است. اين نوع پمپ انواع مختلفى دارد؛ همچينن پمپ خودمكش استخر، از قوى‌ترين انواع پمپ مى‌باشد. اگر كه قرار باشد براى تصفيه آب استخر استفاده شود، موقع نصب پمپ خودمكش استخر درون پمپ فيلترى قرار مى‌گیرد.
پمپ لجن كش خودمكش: در اصل، پمپ لجن كش خودمكش، پمپ فاضلابى مى‌باشد. كاربرد آن‌ها براى پمپاژ و لايروبى تاسيسات آب و فاضلاب است كه به صورت اتوماتيک و نيمه اتوماتيک موجود مى‌باشد.