وینچ

وینچ یکی از مهم‌ترین ابزارآلات صنعتی می‌باشد که در بیشتر کارخانه‌‌ها کاربرد دارد. این ابزار دارای انواع گوناگون با قیمت‌های مختلفی است و شما باید باتوجه به نوع و مدل مد نظر خود، بهترین گزینه را انتخاب کنید. وینچ‌ها از صفحات فلزی تشکیل می‌شوند که دارای انواع گوناگونی هستند. ما در این مقاله قصد داریم تا به انواع وینچ‌ها بپردازیم و کارایی‌های آن‌ها را به طور کامل توضیح دهیم.

وینچ چیست؟

وینچ به دستگاهی گفته می‌شود که برای کشیدن یا بلند کردن اجسام به کار برده می‌شود. در زبان‌های‌ انگلیسی و فارسی، وینچ (WINCH) به دستگاه کشنده خطی که به‌ صورت افقی یا با زاویه، جسم را می‌کشد اطلاق می‌شود؛ همچنین به این دستگاه، در حالی که جسم را به‌ صورت عمودی برای بلند کردن می‌کشد بالابر، و در زبان انگلیسی (Hoist) می‌گویند؛ البته در زبان فارسی به این دستگاه در حال استفاده بالابری وینچ نیز اطلاق می‌کنند. کاربرد این وسیله، آنقدر زیاد است که نیاز به ارائه توضیحات تکمیلی دارد. برخی از کاربردهای آن عبارت‌اند از:

•  سکوهای حفر چاه نفت
•  کابل کشی
•  استخراج معادن
•  کشتی‌ها و شناورهای دریایی
•  صنایع و کارخانه جات
•  خودرو
•  برج‌های نور
•  انواع جرثقیل‌ها
•  انواع بالابرها

اجزای وینچ

وینچ‌ها از اجزایی تشکیل می‌شوند که شامل بخش تولید نیروی محرکه است. این قسمت می‌تواند به صورت دستی، هیدرولیکی، برقی، پنوماتیکی و سوخت‌های فسیلی باشد که این سیستم‌ها در هر وینچ‌ای بسته به نوع کاربری و شرایط محیطی متغیر می‌باشد. بخش بعدی گیربکس بوده که از اهمیت بالایی برخوردار است و مدل و همچنین سایزهای آن در کاربری‌های گوناگون، متفاوت می‌باشد. بخش بعدی درام یا قرقره است که وظیفه انتقال گشتاور گیربکس را بر عهده دارد.

1.  گیربکس
2.  درام
3.  سیم بکسل

گیربکس

گیربکس‌های وینچ، با کاهش دور خروجی امکان کشش و بلند کردن بارهای گوناگون را بر حسب توان ورودی وینچ، فراهم می‌کنند که بیشترین استفاده از گیربکس حلزونی به دلیل قابلیت برگشت ناپذیری می‌باشد که نسبت به تحمل وزن بالا، ابعاد آن نیز متغییر بوده و بسته به سرعت خروجی و توان ورودی، می‌توانند تا چند ده تن را جابه‌جا نمایند. پوسته گیربکس‌های وینچ اغلب از چدن GG20-GG22 بوده و دنده‌های داخل گیربکس از فولاد آلیاژی می‌باشد.

درام

درام با یاتاقان‌بندی مناسب، امکان کشش و حمل را برای محصولات گوناگون با وزن‌های متفاوت فراهم می‌کند. درام با قطر بالا از نظر فنی برای سیم بکسل، طول عمر بیشتری ایجاد می‌کند .قطر درام در سرعت خطی وینچ، تاثیری مستقیم داشته و با افزایش قطر، سرعت خطی کشش بالاتر می‌رود؛ که به همراه متعلقات دیگر، شامل پایه بلبرینگی و شفت ورودی و پولی تشکیل شده است، اجرا می‌گردد که اغلب از درام‌های استوانه‌ای استفاده می‌شود که تمامی این‌ها وظیفه حمل و نگهداری سیم بکسل را دارند.

سیم بکسل

سیم بکسل، به قطرهای گوناگون در دسته‌های فولادی، با نمره‌های معروف ۶، ۸، ۱۰ که بیشترین استفاده را دارند، در وینچ‌ها استفاده می‌شوند که در مکان‌ها و موردهای خاص، از طناب‌های کنفی و نواری و گاهی تسمه‌ای استفاده می شود که در اصطلاح به (fatal winch) وینچ تسمه‌ای و وینچ‌های نواری نیز شناخته می‌شوند. همین طور، از دیگر اجزا می‌توان به تابلو برق و اینورتر برای تغییر دور و تبدیل فاز و تابلو فرمان، جهت فرمان دهی به وینچ، استفاده کرد که تمامی این قسمت‌ها، بخش تولید نیرو، درام، گیربکس و قرقره به همراه متعلقات، درایو، تابلو برق و تابلو فرمان، بر روی یک شاسی از جنس فلز آهن و فولاد به صورت قوطی، نبشی، ورق، سپری و آچ H، ساخته می‌شود که اجزا وینچ همگی بر روی این شاسی نصب، مونتاژ و اجرا می‌شود.

وینچ برقی

وینچ برقی، عبارت است از یک ماشین یا مکانیزم متشکل از موتور، درام، گیربکس، ترمز، قلاب و عامل کشش که می‌تواند زنجیر یا سیم بکسل باشد. وینچ‌ها بسته به میزان قدرت و توانایی‌شان و همچنین ساعات کارکرد، در کلاس‌های سبک، متوسط، سنگین و فوق سنگین دسته بندی می‌شوند. این ابزار مجهز به موتورهای مخروطی یا مگنتی می‌باشند.
در وینچ برقی، نیروی گرداننده به وسیله الکتروموتور متصل شده به گیربکس، تأمین می‌شود. این نوع وینچ‌ها، جزو پرکاربردترین و محبوب‌ترین نوع، در مصارف گوناگون از جمله صنعتی و کارخانه‌ها هستند.
برای جابه‌جایی مواد، در راستای عمودی از انواع چرثقیل‌های برقی و دستی استفاده می‌شود، اما بیشتر اوقات این جرثقیل‌ها از لحاظ ظاهری و نوع مصرف انرژی برای مصارف صنعتی کوچک مناسب نمی‌باشند.

وینچ برقی تک فاز

اغلب بالابرهای برقی، به علت تک فاز بودن و استفاده از جریان ۲۲۰ ولتی، در بیشتر محل‌ها. قابل نصب بوده و با برق‌های شهری و خانگی کار می‌کنند و نیاز به برق خاص و ویژه‌ای نیست. همچنین وینچ‌های تک فاز، در ظرفیت‌های گوناگونی تولید و عرضه می‌شوند که به صورت زیر است:

• PA250
•  PA300
•  PA400
•  PA500
•  PA600
•  PA800
•  PA1000
•  PA1200

عدد تعیین شده پس از PA، نشان دهنده حداکثر کیلوگرم قابل جابه‌جایی توسط بالابر در حالت U بوده و در حالت کلی، بالابر می‌تواند به اندازه نصف این عدد بار را جابه‌جا نماید.

وینچ برقی سه فاز

با وجود کاربرد بالا وینچ تک فاز، در زمینه‌های گوناگون کاری، استفاده از بالابر برقی سه فاز نیز از محبوبیت خاص و بالایی در بین استفاده کنندگان برخوردار می‌باشد. وینچ‌ برقی تک فاز، از ظرفیت تناژ کمی برخوردار بوده که به تک فاز بودن آن مربوط می‌شود و این مسئله، در بالابرهای برقی سه فاز که از قدرت بالایی برخوردار است، دیده نمی‌شود. از همین رو، هر جا که دسترسی به برق سه فاز برای شما میسر باشد، استفاده از وینچ سه فاز می‌تواند یک انتخاب مناسب و مطمئن برای شما محسوب شود. به علاوه، بالابر‌های سه فاز سیم بکسلی، در مقایسه با جرثقیل‌های برقی از اندازه کوچکتر، وزن پایین‌تر و قیمت پایین‌تری برخوردار هستند.

وینچ برقی ساختمانی

از این دستگاه‌ها، در زمینه‌های گوناگون مانند، ساختمان سازی و صنایع ساخت و ساز استفاده می‌شود و به علت ویژگی‌های قابل توجهی که دارند، می‌توان از آن‌ها به جای بالابر نیز استفاده نمود. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به ابعاد کوچک، وزن کم، قابل حمل بودن و قیمت به صرفه این وینچ‌های برقی اشاره کرد.

وینچ برقی کوچک

بالابرهای برقی کوچک، که شامل وینچ‌های برقی ۱۰۰ کیلویی و وینچ‌های برقی ۲۰۰ کیلویی و دیگر وینچ‌های الکتریکی با تناژ پایین می‌باشند، بیشتر مناسب جابه‌جایی کالاهای سبک مانند فروشگاه‌ها هستند.

وینچ برقی سنگین

وینچ برقی سنگین، اغلب مناسب مصارف صنعتی و کارگاه بوده و برای جابه‌جایی یا بالا بردن قطعات بسیار سنگین، در حد ۱۰۰۰ کیلو یا چند تن استفاده می‌شوند.

وینچ دستی

وینچ دستی، نوعی وینچ می‌باشد که نیاز به برق نداشته و با نیروی دست کار می‌کند و به دو نوع اصلی، ساده و کلاچ دار تقسیم می‌شود. نحوه کارکرد این نوع وینچ، بدان صورت است که سیم بکسل به دور یک صفحهٔ فلزی توسط چرخ‌ دنده‌هایی که با استفاده از دسته فلزی ست می‌شود، کار می‌کند.

انواع‌ وینچ دستی

وینچ‌های دستی، مانند سایر وینچ‌ها دارای دسته‌بندی‌های مختلفی هستند که می‌توان به مواردی مانند وینچ دستی ساده، وینچ دستی کلاچ دار، وینچ دستی خودرو و وینچ دستی عمودی وینچ دستی اشاره داشت. البته لازم به ذکر است که مهم‌ترین و اصلی‌ترین وینچ‌های دستی، وینچ‌های دستی ساده و وینچ‌های کلاچ دار هستند و بیشتر کاربرد وینچ‌های دستی برای مصارف سبک بین ۱ الی ۲ تن است. تفاوت میان وینچ ساده و وینچ کلاچ دار، در این است که برای جمع‌کردن یا باز کردن سیم بکسل، باید دسته وینچ در وینچ کلاچ دار را چرخاند؛ ولی در وینچ ساده، برای این کار توسط ضامن ترمزگون انجام می‌شود.

کاربرد وینچ

وینچ یک نوع ابزار ایت که قدمت بسیار بالایی در صنعت داراست. نسل‌های پیشرفته وینچ‌های صنعتی، با طراحی‌ای جدید، باعث کاهش سایز و ابعاد، افزایش ایمنی و بهبود کاربری این دستگاه شده است. باتوجه به محل و شرایط بهره گیری، در این دستگاه‌ها از ویژگی‌های گوناگون مانند ترمز و موتور ضد انفجار استفاده می‌گردد.

صنایع نفت و گاز

وینچ‌ها کاربردهای فراوانی در صنایع نفت و گاز دارند. از این وسیله، در نیروگاه‌ها، دکل‌های حفاری و کشش خط لوله شورپولینگ، استفاده می‌شود.

صنایع دریایی

در اسکله،‌ لنج‌، اسلکه و قایق‌ها برای جابه‌جایی و بلند کردن بار یا وسایل، و به آب انداختن لنگر استفاده می‌شود. به علاوه این وسیله، در صید ماهی، به کمک صیادان و ماهیگیران آمده و باعث سهولت و سرعت عمل آن‌ها شده است. وینچ‌های مورد استفاده بر روی لنج‌ها و کشتی‌های ماهیگیری، با قدرت و طول کابل‌های گوناگون به صیادان برای بالا کشیدن صید خود از دریا کمک می‌کند. بدنه وینچ‌های دریایی، باتوجه به محیط مرطوب و احتمال تماس با آب، در برابر خوردگی مقاوم‌ هستند. روی این وینچ‌ها، کلاچ خلاص‌کن، برای سهولت باز کردن کابل برای به آب انداختن و ترمز قفل شونده نصب می‌شود.

صنایع معدن

استخراج و حمل و جابه‌جایی مواد از معدن. با کمک تجهیزات و ماشین‌آلات گوناگون انجام می‌شود. یکی از تجهیزاتی که به افزایش راندمان و سرعت معادن کمک زیادی کرده است، وینچ‌ها هستند.

کابل کشی

یکی از مهم‌ترین کابردها، استفاده در پروژه‌های کابل‌ کشی و سیم‌کشی در حالت گوناگون هوایی و زمینی است. برای کابل‌کشی از نوع دیزلی یا برقی استفاده می‌شود که می‌توانند به مترسنج، کشش‌سنج و کنترلر سرعت مجهز باشند.

عمران و ساختمان

از وینچ، برای جابه‌جایی مصالح، ابزارهای ساختمانی و افراد روی یک استراکچر یا ریل، در پروژه‌های ساختمامی و کارگاه‌های عمرانی استفاده می‌شود. در این مجموعه، که با نام بالابر ساختمانی یا بالابر مصالح نیز شناخته می‌شود، اغلب از وینچ‌هایی با ظرفیت وزنی ۳۰۰ کیلوگرم تا ۳ تن، بسته به میزان نیاز استفاده می‌شود. الکتروموتورهای تک‌ فاز یا سه‌ فاز، و گیربکس‌ متناسب با ظرفیت وزنی مورد نظر، برای وینچ برقی انتخاب می‌شود.

وینچ هیدرولیکیوینچ‌های هیدرولیکی، در انواع تجهیزات صنعتی برای بلند کردن وسایل، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از انواع آن می‌توان به وینچ‌های هیدرولیکی در معرض دید، وینچ های هیدرولیکی سرعت بالا و وینچ‌های هیدرولیکی با سرعت پایین اشاره داشت.
وینچ‌های هیدرولیکی، اغلب از ترکیبی از یک موتور هیدرولیکی، بلوک دریچه کنترل، جعبه دنده، براکت، طبل، یک (کلاچ)، طناب یا یک دستگاه برای تنظیم طناب و براکت نصب تشکیل شده‌اند. برخی از وینچ‌های هیدرولیکی، دارای براکت نبوده و مستقیماً از یک موتور هیدرولیکی، یک گروه شیر کنترل، درام و یک شفت پشتیبانی ترمینال تشکیل شده‌اند که باتوجه به نیازهای مشتری، می‌توان آن را انتخاب نمود.

وینچ بادی

وینچ‌های بادی، توان لازم و نیروی محرک خود را به جای نیروی الکتریکی، از هوای فشرده شده می‌گیرند. هوا بعد از از فشرده شدن در کمپرسور، توسط خطوط تغذیه هوا، به ایرموتور یا Air motor وینچ بادی می‌رسد. اغلب این نوع موتورها از نوع موتورهای پیستونی رادیال بادی می‌باشند.
زمانی که ایرموتور شروع به دوران می‌کند، به کابلی که بر روی درام وینچ قرار گرفته است، باتوجه به میزان باری که در حال بالا بردن یا پایین کشیدن است، نیرو وارد می‌کند. در بیشتر وینچ‌های بادی، با استفاده از گیربکسی که کاهنده دور می‌باشد، نیروی بالابری را ایجاد می‌کند.
یک وینچ بادی را می‌توان دستگاهی دانست که با استفاده از تنظیم کردن، میزان کشش سیم روی درام می‌توان عمل کشیدن یا رها کرد، باری که به آن متصل است، را انجام داد؛ که شامل قرقره و محور متصل به آن می‌باشد. وینچ‌های بادی، با ابعاد بالا را می‌توان در سیستم‌های نظیر آسانسورها و بیل‌های بخار به کار برد.
از طرح‌های دقیق‌تر وینچ‌ها می‌توان به وینچ‌هایی که دارای گیربکس و محرک برقی یا هیدرولیکی می‌باشند، نام برد. بعضی از این نوع وینچ‌ها، دارای ترمزهای برقی و ضامن‌هایی می‌باشند که مانع لغزش و چرخیدن درام می‌شود.

تعمیر و نگهداری وینچ

•  پرهیز از وارد شدن شوک و ضربه‌های ناگهانی
•  برای تهیه هر مدل وینچ، ضرورتاً به فاکتورهای اصلی خرید وینچ دقت کنید
•  فاکتورهای اصلی مانند سرعت، قدرت، مسافت، نوع کاربرد
•  در وینچ‌های هیدرولیکی، حتما باید روغن هیدرولیک مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم تعویض شود
•  در وینچ‌های هیدرولیکی، شیلنگ‌های رابط به صورت مداوم مورد بررسی قرار گرد
•  جلوگیری از به وجود آمدن نوسان، قطع و وصل شدن مکرر جریان برق
•  فشار وارده به روی وینچ مصرفی مورد بررسی قرار گیرد تا وزن بار بالاتر از توان وینچ نرود
•  سیم بکسل‌های رشته رشته شده و شکسته مورد قبول کار با وینچ نبوده و فورا باید تعویض شود
•  نظافت وینچ و روغن کاری به صورت مداوم انجام شود
•  قطعات الکتریکی، هموازه به دور از آب خوردگی و رطوبت باشد
•  تسمه‌های مورد استفاده در مدل‌های فولی تسمه بدون پارگی، ترک و ریش‌ریش شدگی باشد و میزان نسبت شل و سفتی تسمه رعایت شود

جمع بندی

همانطور که در متن بالا گفته شد، وینچ یکی از پرکاربردترین وسایل مورد استفاده در صنعت می‌باشد که دارای انواع گوناگون و اندازه‌های متفاوتی تولید و عرضه می‌شود. این دستگاه دارای مزایا و معایب زیادی بوده که به دلیل کاربرد بالای آن، میزان مزایای این دستگاه به مراتب بیشتر از عیوب آن است. اگر قصد خرید وینچ را دارید، حتماً از یک متخصص در این حوزه کمک بگیرید.

سوالات متداول

• وینچ دستی چه ویژگی‌های بیشتری نسبت به انواع دیگر وینچ‌ها دارد؟

کار با این دستگاه، بسیار آسان بوده و نیاز به تعمیر و نگهداری زیادی ندارد. همچنین وینچ دستی، حجم پایینی داشته و از قیمت پایین‌تری نیز برخوردار است.

• آیا می‌توانیم از وینچ دستی به عنوان بالابر استفاده کنیم؟

خیر، به این علت که این دستگاه‌ها از سیستم ترمزهای متفاوتی برخوردار بوده و اگر از وینچ به عنوان بالابر استفاده کنیم، امکان لغزش بار بالا می‌رود و فشار ناشی از آن نیز، خرابی چرخ دنده‌ها را به همراه خواهد داشت.