انواع راه اندازی الکتروموتور

الکتروموتورها ابزارهایی هستند که انرژی برق را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کنند. این وسایل پرکاربرد دارای انواع گوناگونی بوده و در مکان‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش‌های گوناگونی برای نصب الکتروموتورها تعریف می‌شود. ما در این مقاله قصد داریم تا به روش‌های گوناگون راه اندازی الکتروموتورها بپردازیم؛ با ما همراه باشید.

الکتروموتور چیست؟

به طور خلاصه باید گفت که تمامی الکتروموتورها، با وارد کردن نیروی برق و تشکیل یک میدان مغناطیسی در بخش سیم پیچ، باعث چرخش شفت می‌شوند؛ حال با این توصیف، الکتروموتور نیز قادر است تا با جریان مستقیم، مانند باطری و رکتیفایر عملکرد مشخصی داشته باشد. از طرف دیگر این دستگاه می‌تواند با برق متناوب مانند برق شهری، وموتوربرق نیز کار کند.

روش‌های راه اندازی الکتروموتور

چند روش رایج برای راه اندازی الکتروموتورها می‌توان بیان نمود که عبارت‌اند از:

•  راه اندازی مستقیم
•  روش ستاره مثلت
•  سافت استارتر
•  روش اینورتری

راه اندازی مستقیم

درواقع کلمه «DOL» مخفف عبارت «direct on line» بوده که در زبان فارسی به معنای راه اندازی مستقیم می‌باشد. در این روش، برق به‌ صورت مستقیم به الکتروموتور وصل ‌شده و هیچ تجهیزی بین آن دو قرار نمی‌گیرد. این روش به نام تک ضرب نیز شناخته می‌شود که برق سه فاز یا تک فاز، به‌ شکلی کاملاً مستقیم وارد یک کنتاکتور شده و پس از آن به الکتروموتور وصل می‌گردد. «کنتاکتور» در اصل شبیه کلید قطع و وصل عمل‌ می‌کند؛ البته که این روش دارای مزایا و معایبی می‌باشد. مزایای این روش عبارت‌اند از:

•  این روش کاملاً ساده می‌باشد
•  دارای هزینه پایینی است
•  عیب یابی الکتروموتورهای راه اندازی شده با این روش راحت است
•  راه اندازی به این روش، قطعاً گشتاور بالایی را داراست.

معایب بهره گیری از این روش عبارت‌اند از:

• برای ایجاد گشتاور بالا، لازم است تا جریان بالایی وجود داشته باشد. از همین رو، این مسئله باعث می‌شود که همیشه نتوانیم جریان را به اندازه تامین کنیم. این جریان می‌تواند از ۱.۶ برابر تا ۱۵ برابر جریان نامی باشد.
• مصرف برق در این روش افزایش‌ یافته و هزینه‌های بالایی را باید برای برق متحمل شویم
•  ضربه‌هایی که موتور به علت گشتاور بالا ایجاد می‌کند، می‌تواند سبب لقی در لحظه استارت و نامتعادل کردن بار کانوایرها شود. این امر می‌تواند خسارت‌هایی را به بار آورد.

روش ستاره مثلث

در ابتدا باید بگوییم که راه اندازی یکباره الکتروموتور با روش راه اندازی مستقیم باعث خواهد شد که به طور ناگهانی جریان زیادی از شبکه گرفته شود، گشتاور راه اندازی بالایی را انتقال دهد و نتیجتاً به تجهیزات دیگر آسیب رسانده شود. از همین رو اگر بتوانیم کاری کنیم که جریان راه اندازی کنترل شود، هزینه‌های بهره ‌برداری کاهش چشمگیری خواهد یافت.
عملاً در روش ستاره مثلث، با کاهش ولتاژ، جریان راه اندازی و گشتاور کاهش پیدا می‌کند و دو ایراد بزرگ راه اندازی الکتروموتور با روش مستقیم از بین خواهند رفت. با این کار ولتاژ کم شده و به دنبال آن، جریان راه اندازی تا حد بالایی کاهش می‌یابد

سافت استارتر

«سافت استارتر» در اصل می‌تواند ولتاژ را کاهش دهد؛ به عبارتی باید گفت که این روش ساختار و الگوریتمی شبیه به ستاره مثلث دارد و با کاهش ولتاژ، گشتاور نیز کم می‌شود. این روش همانطور که گفته شد، شباهت بالایی به ستاره مثلت داشته و بر روی هر فاز، دو عدد تریستور (در نیم سیکل مثبت یک تریستور، و در نیم سیکل منفی تریستور دیگری) را راه می‌دهد.
باید گفت که سافت استارتر با کنترل کردن ولتاژ، از ایجاد ضربه جلوگیری می‌نماید. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که، این کنترل ولتاژ، از ثانیه استارت تا ثانیه‌ای است که موتور به دور نامی برسد. (البته شایان ذکر است که سافت استارتر، فرکانس را کنترل نمی‌‌کند و صرفاً ولتاژ را دستکاری می‌نماید
«سافت استارتر» باید زمانی که دینام به دور نامی خود می‌رسد، از مدار خارج شود در غیر این صورت تلفات حرارتی تریستورها به بالاترین حد خود می‌رسند. نکته مهم دیگر آن است که «سافت استارتر» امکان کنترل دور بعد از رسیدن موتور به دور نامی را نداشته و نمی‌تواند سرعت موتور را دستکاری کند؛ ایراد مهم بعدی این است که راست گرد و چپ گرد نداشته و برای داشتن آنان، باید از دو کنتاکتور جدا بهره گرفت.
توجه کنید که اگر بار شما گشتاور بالاست، به هیچ وجه نباید به دنبال سافت استارتر باشید؛ چراکه اصلاً مناسب این نوع کاربری‌ها نبوده و به عبارتی اگر موتور شما مانند جرثقیل، باید زیر بار استارت شود، سافت استارتر نمی‌تواند گزینه مناسبی باشد.

روش اینورتری

اینورتر در اصل variable frequency drive» » می‌باشد که در بازار به «درایو» مشهور است. بهره گیری از اینورتر را می‌توان یکی از بهترین روش‌ها برای راه اندازی الکتروموتور دانست. اینورتر در اصل وسیله‌ای است که با آن قادر به کنترل کردن الکتروموتور هستیم. این دستگاه همچنین می‌تواند از موتور حفاظت کرده و دور آن را از ۰ تا ۱۰۰ کنترل نماید. به همین دلیل است که بهترین و مطمئن‌ترین روش برای راه‌ اندازی الکتروموتورها بهره گیری از ینورتر می‌باشد.

چند نمونه از مزایای این روش عبارت‌اند از:

• برای چپ و راست کردن موتور نیاز به کنتاکتور نیست
•  جریان هجومی بالایی برای راه اندازی الکتروموتور نیاز نیست.
•  گشتاور راه اندازی بالایی داشته و در کمترین دور می‌توانید بیشترین قدرت را دارا باشید
•  مصرف برق پایین
•  عدم نیاز به بانک خازنی

چند نمونه از معایب این روش عبارت‌اند از:

•  هزینه راه اندازی این روش در ایران بالاست
•  خروجی اینورتر سینوسی کامل نبوده و به‌ شکل پالسی می‌باشد. (اصطلاحاً PWM است)
•  این روش در شبکه برق هارمونیک ایجاد کرده و از آنجایی‌ که هارمونیک بر روی ولتاژ ایجاد می‌شود و برای دیگر کاربران هم مشترک است؛ می‌تواند به مصرف‌ کنندگان دیگر نیز آسیب وارد کند.

جمع بندی

به طور کلی روش‌های گوناگونی برای راه اندازی الکتروموتورها وجود دارد که شما باید باتوجه به معایب و مزایای هرکدام، بهترین شیوه را انتخاب نمایید. ضمنا بهره گیری از روش‌های گوناگون دارای نکات ویژه‌ای‌ باشد. فلذا بهترین کار آن است که اگر خودتان اطلاعات کاملی از روش‌های راه اندازی ندارید، از یک متخصص یا مشاور در زمینه تجهیزات صنعتی کمک بگیرید.

سوالات متداول

• بهترین روش راه اندازی الکتروموتور کدام است؟

هرکدام از روش‌‌ها دارای نکات مختص به خود هستند که شما باید باتوجه به شرایط مد نظر خود، بهترین نمونه را انتخاب کنید.

• چگونه می‌توان اینورتر را راه اندازی کرد؟

توصیه ما به شما این است که برای راه‎ اندازی قطعه مذکور حتما از یک متخصص کمک بگیرید تا خلالی در روند کارتان ایجاد نشود.