انواع روش‌های عیب‌یابی پمپ

امروزه پمپ‌ها به عنوان قلب سیستم‌های مختلف شناخته می‌شوند. در این گفتار قصد داریم تا به بررسی این تجهیزات بپردازیم. از روش‌های سنتی گرفته تا به روش‌های پیشرفته‌تر مبتنی بر فناوری، این مقاله نقش و اهمیت هر یک از روش‌های عیب‌یابی را به وضوح مورد بحرانی قرار داده و خواننده را با دنیای پیچیده پمپ‌ها آشنا می‌سازد.

اصلی‌ترین روش‌های عیب‌یابی پمپ

مسائل فنی قادرند تا در هر پمپ، طی مرور زمان، به وجود عیب‌هایی منجر شوند. در ادامه، با مروری بر علل رایج خرابی‌های پمپ، سعی شده است به طور خلاصه توضیحی در مورد هر یک ارائه شود.

کم بودن دبی خروجی

عیب کم بودن دبی خروجی پمپ یک مسأله مهم در عملکرد آن می‌باشد که ممکن است از مشکلات متنوعی ناشی شود. در زیر به بررسی این عوامل پرداخته خواهد شد:

• جهت دوران اشتباه: ممکن است پمپ به علت جهت دوران نادرست به دبی خروجی مورد نظر نرسد.
• بالا بودن فشار خروجی: افزایش فشار خروجی می‌تواند به دبی پمپ تأثیر منفی بگذارد و عملکرد آن را کاهش دهد.
• پمپ نشتی داخلی: وجود نشتی در داخل پمپ می‌تواند به کاهش دبی و عدم کارایی آن منجر شود.
• پمپ هواگیری نشده است: در صورت عدم گیر کردن هوا در پمپ، دبی خروجی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
• پروانه مسدود یا شکسته: وجود مشکل در پروانه پمپ، از جمله مسدود شدن یا شکستگی، می‌تواند عملکرد دبی را متأثر کند.
• سرعت دورانی پمپ پایین است: کاهش سرعت دوران پمپ می‌تواند باعث کاهش دبی شود.
• نصب اشتباه پروانه در پمپ‌های چند مرحله‌ای: اگر پروانه‌ها به درستی نصب نشوند، دبی خروجی کاهش می‌یابد.
• ویسکوزیته سیال بالا: افزایش ویسکوزیته سیال می‌تواند دبی را کاهش دهد.
• خرابی مکانیکال سیل: وجود مشکل در سیل مکانیکی می‌تواند منجر به مکش هوا و کاهش دبی گردد.
• مشکلاتی در اتصالات لوله و سیستم آب‌بندی پمپ: نقص در اتصالات و سیستم آب‌بندی می‌تواند به دبی پمپ آسیب برساند.

ناچیز بودن دبی خروجی

کاهش اندک دبی خروجی پمپ، ممکن است به دلیل عوامل گوناگونی اتفاق بیافتد. در زیر به بررسی مسائلی که ممکن است باعث ایجاد این عیب شوند، پرداخته خواهد شد:

• گرفتگی خط ورودی هوا یا پمپ: ممکن است خطوط ورودی هوا یا ورودی پمپ با ذرات یا چسبندگی های مختلف گرفتگی کرده باشند، که منجر به کاهش دبی خروجی می‌شود.
• گرفتگی شیر ورودی یا فیلتر مکش: وجود خاک، ماسه یا مواد دیگر در شیر ورودی یا فیلتر مکش، می‌تواند جریان هوا را محدود کرده و باعث افت دبی پمپ شود.
• جهت دوران محرک اشتباه: اگر جهت دوران محرک با مشخصات پمپ همخوانی نداشته باشد، دبی خروجی کاهش می‌یابد.
• سرعت محرک خیلی پایین است: میزان سرعت پایین محرک نیز می‌تواند به دبی کم خروجی پمپ منجر شود.

با تحلیل دقیق این موارد، می‌توان به عوامل دقیق‌تر این اختلال پی برد و تصحیحات لازم را اعمال کرد.

پایین بودن فشار خروجی

عیب فشار پایین خروجی پمپ یک مشکل مهم است که می‌تواند از موارد گوناگونی ناشی شود. در زیر، به تجزیه و تحلیل دلایل مختلف این اختلال می‌پردازیم:

• پایین بودن سرعت دورانی: سرعت دوران پایین محرک، موجب کاهش فشار خروجی پمپ می‌شود.
• نفوذ هوا به داخل پمپ: حضور مداوم هوا در پمپ، می‌تواند باعث کاهش فشار خروجی گردد.
• لوله مکش پر نشدن به‌طور کامل: اگر لوله مکش به‌طور کامل توسط سیال پر نشود، فشار خروجی کاهش می‌یابد.
• پمپ دارای هوا: حاوی هوای غیرضروری بودن پمپ، می‌تواند فشار خروجی را تحت تأثیر قرار دهد.
• افت فشار در لوله مکش: وجود افت فشار در لوله مکش، به کاهش فشار خروجی پمپ منجر می‌شود.
• رینگ‌های سایشی یا لقی داخلی خیلی بالا: آسیب یا سایش زیاد در رینگ‌ها یا لقی داخلی، می‌تواند فشار خروجی را به مقدار کمتری کاهش دهد.
• دبی بسیار بالا: اگر دبی خیلی بالا باشد، می‌تواند فشار خروجی را کاهش دهد.
• ویسکوزیته سیال: لزوجیت بیش از حد سیال نسبت به طراحی پمپ، می‌تواند تأثیر مخربی بر فشار خروجی داشته باشد.
• شیر مکش مسدود شده: مسدود شدن شیر مکش، می‌تواند به کاهش فشار خروجی منجر شود.
• جهت دوران پمپ اشتباه: جهت دوران نادرست پمپ نیز ممکن است باعث کاهش فشار خروجی گردد.

با تحلیل دقیق این موارد، می‌توان به صورت مؤثری به یافتن و حل مسائل پرداخت و کارایی پمپ را بهبود بخشید.

فشار خروجی صفر

افت فشار خروجی پمپ به صفر، یک مسئله جدی است که ممکن است از موارد زیادی ناشی شود. در زیر، به تجزیه و تحلیل دلایل این اختلال می‌پردازیم:

• عدم حضور سیال در لوله مکش: یکی از دلایل اصلی کاهش فشار خروجی، عدم حضور سیال در لوله مکش است. این ممکن است از مسائل مرتبط با میزان سیال موجود در مخزن یا مشکلات در لوله مکش ناشی شود.
• بررسی کوپلینگ و شفت: بررسی کوپلینگ و شفت امری ضروری است؛ زیرا کاهش فشار خروجی ممکن است از ناصحیح بودن اتصالات مکانیکی یا وجود مشکل در شفت پیروی کند.
• جدا شدن پروانه از شفت: جدا شدن پروانه از شفت نیز می‌تواند عامل اصلی صفر شدن فشار خروجی پمپ باشد. این مشکل ممکن است از ترک خوردگی یا ناصحیح بودن نصب پروانه ناشی شود.

افت دبی

 در اینجا، به بررسی علل مختلف افت دبی پمپ پرداخته می‌شود:

• گردابه شکل گرفته در لوله مکش: گردابه‌ها که در لوله مکش شکل می‌گیرند، می‌توانند عاملی مهم در افت دبی باشند. این پدیده می‌تواند از خلال جابه‌جایی نامتقارن سیال در لوله یا وجود موانع ناشی از ذرات جامد در سیال به وجود آید.
• لوله مکش مسدود شده: مسدود شدن لوله مکش می‌تواند از آن جهت باشد که ذرات جامد یا رسوبات سیال، عبور سیال را محدود کنند و در نتیجه، افت دبی ایجاد شود.
• نفوذ هوا به داخل پمپ: ورود هوا به پمپ می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در افت دبی عمل کند. این ورود هوا ممکن است از ترکیبات هوایی در سیستم یا حتی از ناصحیح بودن اتصالات و سیل‌های پمپ ناشی شود.
• پمپ هوا گرفته است: در مواقعی که پمپ هوا گیر می‌کند، کارایی آن کاهش می‌یابد و افت دبی ایجاد می‌شود. این ممکن است از ناصحیح بودن مکانیسم پمپ یا نقص در سیل‌ها ناشی شود.
• لوله مکش کامل از سیال پر نشده: اگر لوله مکش به طور کامل از سیال پر نشده باشد، افت دبی حاصل از مقدار ناکافی سیال در لوله مکش می‌تواند رخ دهد. این ممکن است از ناصحیح بودن نصب یا مشکلات در مخزن سیال ناشی شود.

از طرف دیگر، تشخیص و رفع این علل، نقش مهمی در بهینه‌سازی عملکرد پمپ و کاهش افت دبی بازی می‌کند.

بالا بودن توان مصرفی

یکی از مسائلی که ممکن است در عملکرد موتور پمپ به وجود آید، افزایش غیرمنتظره توان مصرفی یا به عبارتی تریپ دادن موتور است. دلایل این اتفاق می‌تواند به انواع و اقسامی باشد که در ادامه بررسی می‌شوند:

• بالا بودن سرعت دورانی پمپ: در صورتی که سرعت دورانی پمپ بالا باشد، موتور ممکن است نتواند با کارکرد معمولی خود همخوانی داشته باشد، که منجر به افزایش توان مصرفی و در نهایت تریپ موتور می‌شود.
• اشتباه بودن جهت دوران پمپ: جهت اشتباه دوران پمپ نیز یکی از علل افزایش توان مصرفی موتور می‌باشد. این مشکل ممکن است از ناصحیح بودن نصب پمپ یا مشکلات در سیستم جهت‌دهی ناشی شود.
• زیاد بودن دبی برداشت: اگر دبی برداشت از پمپ بیش از حد باشد، موتور نیاز به توان بیشتری دارد که ممکن است تا حدی بیرون از حد مجاز باشد و سبب تریپ موتور شود.
• بالا بودن ویسکوزیته سیال: ویسکوزیته بیش از حد سیال نیز می‌تواند باعث افزایش توان مصرفی شود. این ممکن است از عدم تطابق ویسکوزیته مورد استفاده با ویژگی‌های طراحی پمپ ناشی شود.
• سفت شدن پکینگ‌ها: پکینگ‌های موجود در مکانیسم پمپ، اگر سفت شوند، می‌توانند مقاومت اضافی را ایجاد کرده و توان مصرفی را افزایش دهند.
• پروانه مسدود شده: وجود موانع یا خلل در پروانه نیز می‌تواند منجر به افزایش توان مصرفی گردد.
• جنس پکینگ مناسب نیست: انتخاب نادرست جنس پکینگ نیز می‌تواند عاملی در افزایش توان مصرفی باشد.
• موتور خراب شده است: اگر موتور خود دچار خرابی شود، عملکرد نامناسب آن می‌تواند سبب افزایش توان مصرفی گردد.
• روانکاری لازم انجام نشده است: نقص در روانکاری موتور و اجزای مکانیکی آن می‌تواند به افزایش توان مصرفی منجر شود.
• قطعات ثابت و دوار روی یکدیگر تماس دارند: در صورتی که قطعات مختلف موتور به طور ناهماهنگ تماس داشته باشند، ممکن است توان مصرفی افزایش یابد.

ایراد ارتعاش پمپ

به وضوح مشخص است که ارتعاشات غیرمنظم در پمپ یکی از مسائل مهم است که می‌تواند به عملکرد صحیح پمپ و سیستم آبیاری آسیب برساند. در زیر به بررسی علل ارتعاشات پمپ پرداخته می‌شود:

• بالا بودن سرعت دورانی پمپ: سرعت دورانی پمپ اگر از حد مجاز بالاتر باشد، می‌تواند ارتعاشات نامطلوبی ایجاد کرده و در نهایت به نوعی تاثیر مخرب بر عملکرد پمپ بگذارد.
• شل بودن قطعات متحرک پمپ: وجود قطعات متحرک پمپ که شل یا لغزنده هستند، می‌تواند به تولید ارتعاشات غیرمنظم منجر شود.
• پدیده کاویتاسیون: کاویتاسیون، پدیده‌ای است که در نتیجه فشارهای نوسانی در سیستم، حباب‌های هوا ایجاد می‌شوند که می‌توانند به عنوان یکی از عوامل ایجاد ارتعاشات در پمپ عمل کنند.
• پمپ دارای هوا است: حضور هوا در پمپ، می‌تواند با ایجاد ارتعاشات مخرب، به پایداری و عملکرد صحیح پمپ آسیب برساند.
• ویسکوزیته سیال: تفاوت ویسکوزیته سیال با ویسکوزیته مورد نظر پمپ، ارتعاشات را افزایش داده و کارکرد مطلوب را تهدید کرده و حتی باعث خستگی ناخواسته قطعات می‌شود.
• کم بودن دبی: کاهش دبی به حدی که بسیار کم شود، می‌تواند به علت تغییرات ناگهانی جریان سیال ارتعاشات بسیار زیادی ایجاد کند.
• بالا بودن سرعت دورانی: در صورتی که سرعت دورانی بیش از حد باشد، این موضوع می‌تواند به ایجاد ارتعاشات زیاد و بی‌رویه منجر گردد.
• تماس قطعات دوار با قطعات ثابت با یکدیگر: اگر قطعات دوار و ثابت با یکدیگر در تماس ناهماهنگ باشند، این موضوع می‌تواند ارتعاشات ناخواسته را ایجاد کند.
• شفت دارای تاب یا هم راستا نبودن: شفت پمپ که دارای تاب یا آنراست نباشد، می‌تواند ارتعاشات غیرمطلوبی ایجاد کرده و به نحوی تاثیر منفی بر عملکرد پمپ بگذارد.

عیب گرم شدن یاتاقان

نشتی در سیستم آب بندی از نوع پکینگ ممکن است به مسائل جدی در عملکرد پمپ و سیستم آب بندی منجر شود. در زیر به بررسی علل احتمالی نشتی پکینگ پرداخته می‌شود:

• آسیب به شفت یا بوش شفت: هر گونه آسیب به شفت یا بوش شفت که در نقاط تماس با پکینگ ایجاد شود، می‌تواند نقاط ضعف برای نشتی ایجاد کند.
• نصب نادرست پکینگ پمپ: اگر پکینگ پمپ به درستی نصب نشود، احتمال نشتی از آن افزایش می‌یابد.
• تاب داشتن و همراستا نبودن شفت: وجود تاب در شفت یا همراستایی نامطلوب میان شفت و سایر اجزای پمپ، می‌تواند به نشتی از پکینگ منجر شود.
• عدم بالانس قطعات دوار: بالانس نبودن قطعات دوار مانند پروانه، می‌تواند نیروهای نامتقارن ایجاد کرده و نشتی پکینگ را تسهیل کند.
• انتخاب نادرست پکینگ: استفاده از پکینگ مناسب و مطابق با شرایط عملیاتی سیستم آب بندی ضروری است؛ در غیر این صورت، احتمال نشتی افزایش می‌یابد.
• خنک کاری نامناسب پکینگ: در صورت عدم تطابق خنک کاری پکینگ با شرایط محیطی و حمله فرسایشی، پکینگ ممکن است فرسوده شده و نشتی ایجاد شود.

خرابی مداوم یاتاقان

خرابی مداوم یاتاقان یک مشکل جدی در عملکرد پمپ‌ها است و می‌تواند از علل متعددی ناشی شود که در زیر بررسی خواهیم کرد:

• نصب نادرست یاتاقان: نصب نادرست یاتاقان می‌تواند به تغییرات ناخواسته در فشارها و تنش‌ها منجر شود، که در نهایت باعث خرابی یاتاقان خواهد شد.
• محفظه بیرینگ با اشکال: وجود اشکال در محفظه بیرینگ می‌تواند به افزایش اصطکاک و گرمای زیاد در یاتاقان منجر شود.
• عدم همراستایی شفت: تاب داشتن یا عدم همراستایی شفت ممکن است باعث ایجاد تنش‌های ناهماهنگ در یاتاقان شود.
• نفوذ ذرات و آب به داخل بیرینگ: ورود ذرات و آب به داخل بیرینگ می‌تواند باعث خرابی و سایش زیاد یاتاقان شود.
• روغنکاری و گریس کاری نامناسب: روغنکاری و گریس کاری نامناسب می‌تواند اصطکاک را افزایش داده و در نهایت باعث خرابی یاتاقان گردد.
• ارتعاش بیشتر از حد دستگاه: ارتعاش بیش از حد دستگاه ممکن است باعث خرابی و خستگی زیاد یاتاقان شود.
• مناسب نبودن بیرینگ‌ها: انتخاب بیرینگ‌های نامناسب یا کم‌کیفیت می‌تواند عامل خرابی مداوم یاتاقان باشد.
• بی کیفیت بودن و تقلبی بودن بیرینگ: استفاده از بیرینگ‌های بی کیفیت یا تقلبی می‌تواند باعث کاهش عمر مفید یاتاقان گردد.
• مقدار نامناسب روغن: مقدار زیاد یا کم روغن می‌تواند به افزایش دما و سایش زیاد در یاتاقان منجر شود.
• نیروی محوری و شعاعی بیش از حد: نیروی محوری و شعاعی بیش از حد می‌تواند به یاتاقان ضربه و تنش‌های ناهماهنگ وارد کرده و باعث خرابی شود.
• تماس قطعات دوار روی قطعات ثابت: تماس غیرمجاز قطعات دوار با قطعات ثابت ممکن است باعث گرمای زیاد و خرابی یاتاقان شود.
• بالا بودن سرعت پمپ: افزایش ناگهانی و بیش از حد سرعت پمپ می‌تواند باعث خستگی زیاد و خرابی مداوم یاتاقان شود.

شناخت دقیق این عوامل و اقدامات مناسب برای رفع آنها می‌تواند به بهبود عملکرد و طول عمر یاتاقان کمک کند.

گریپاژ کردن پمپ

در مواجهه با گریپاژ پمپ، باید به عوامل زیر توجه و تحلیل شود:

• فرسودگی بلبرینگ‌ها: فرسودگی بلبرینگ‌ها می‌تواند به افت دبی و افزایش اصطکاک در پمپ منجر شود.
• مسدود شدن شیر مکش: مسدودیت شیر مکش می‌تواند منجر به افت دبی و افزایش فشار درون پمپ شده و در نهایت به گریپاژ منجر گردد.
• ساییدگی قطعات ثابت و دوار: ساییدگی یا سایش زیاد در قطعات دوار و ثابت می‌تواند باعث گریپاژ شود.
• پایین بودن دبی مورد استفاده: استفاده از پمپ با دبی کمتر از حد معمول می‌تواند باعث گریپاژ و فشار زیاد درون پمپ شود.
• عدم هم راستا بودن شفت: عدم هم راستایی شفت ممکن است باعث ایجاد اضافی اصطکاک و گرمای غیرمناسب در پمپ گردد.
• پدیده کاویتاسیون: رخ دادن پدیده کاویتاسیون می‌تواند به ناپایداری فشار و افت دبی منجر شده و درنهایت گریپاژ را ایجاد کند.
• ناهماهنگی و نابالانس قطعات دوار: عدم تعادل و هماهنگی در قطعات دوار می‌تواند باعث افت دبی و افزایش فشار گردد و در نتیجه پمپ گریپاژ کند.
• عدم وجود سیال کافی در لوله مکش: سطح کم سیال در لوله مکش می‌تواند باعث خشک شدن پمپ شود و درنهایت به گریپاژ منجر گردد.

جمع بندی

در نتیجه بررسی علل خرابی پمپ، مشخص شد که عدم نگهداری و نقص‌های فنی می‌توانند به وقوع مشکلات مختلفی در عملکرد پمپ‌ها منجر گردند. از جمله مهم‌ترین عوامل آورده شده در این مقاله می‌توان به فرسودگی بلبرینگ‌ها، مسدودیت شیر مکش، سایش قطعات، کاویتاسیون، افت دبی نامناسب، هماهنگی ناصحیح قطعات، و نقص در نگهداری اشاره کرد. به منظور جلوگیری از خرابی پمپها، اجرای نظارت دوره‌ای، تعمیرات منظم، و استفاده از قطعات با کیفیت اساسی به نظر می‌رسد. این تدابیر می‌توانند عمر مفید و کارایی پمپها را افزایش داده و عملکرد سیستم‌های متصل به آن‌ها را بهبود بخشند.

سوالات متداول

• چه تدابیری می‌توان برای پیشگیری از خرابی بلبرینگ‌ها در پمپ‌ها انجام داد؟

برای جلوگیری از خرابی بلبرینگ‌ها، نگهداری منظم و مراقبت از سطوح تماسی، استفاده از بلبرینگ‌های با کیفیت بالا، کنترل و تعویض به موقع روغن‌کاری، و اجرای بررسی‌های دوره‌ای بر روی وضعیت بلبرینگ‌ها توصیه می‌شود.

• آیا کاویتاسیون چه تأثیری بر عملکرد پمپ‌ها دارد؟

کاویتاسیون ممکن است سبب افت دبی، در پمپ منجر شود. برای جلوگیری از این مشکل، تنظیم دبی به صورت مناسب، کاهش سرعت دوران پمپ در شرایط خاص، و استفاده از پمپهای با قابلیت مقاومت به کاویتاسیون توصیه می‌شود.

• چگونه می‌توان از نظر فنی جلوی ساییدگی قطعات روی هم در پمپ‌ها را گرفت؟

برای جلوگیری از ساییدگی قطعات روی هم، استفاده از مواد با کیفیت و مقاوم، نظارت دوره‌ای بر وضعیت سطوح تماس، رعایت دقت در تعمیرات و تعویض قطعات، و اجرای تنظیمات مناسب مرتبط با پمپ توصیه می‌شود.